Het is tijd voor… een klok!

Wat is nu tijd? Tijd is een ‘ongrijpbaar iets’ maar tegelijk wel erg belangrijk in onze samenleving. Wat is tijd en wat doen we er allemaal mee? 

Tijd in klassieke zin van het woord is het verschijnsel dat van een gebeurtenis gezegd kan worden dat deze na of voor een andere gebeurtenis plaatsvindt. De tijd wordt daarom ook wel gezien als een opeenvolging van een aantal tijdstippen. Als we spreken over hoeveel tijd een gebeurtenis na een andere plaatsvindt, dan gaat het om de tijdsduur tussen twee tijdstippen. 

Tijd is belangrijk voor ons. Zo kan een honderdste van een seconde voor een topsporter het verschil maken tussen eeuwige roem en een plek naast het podium. Maar ook onze computers, gps, beurzen en bedrijven kunnen niet meer zonder precieze tijdmetingen. Maar waar komen die tijdsmetingen eigenlijk vandaan en waarom zijn er schrikkeldagen en tijdzones?

Zandlopers en zonnewijzers

Vind jij het gewoon dat je de tijd weet als je op je prachtige industriële klok kijkt? Heel lang geleden bepaalde de mensen door naar de zon, de maan en de sterren te kijken, welk moment van de dag het was en in welke tijd van het jaar ze leefden. Voor de landbouw was dat handig om te weten wanneer je moest zaaien voor een goede oogst. Klokken waren er nog niet. Met behulp van zandlopers kon tijd worden gemeten en met zonnewijzers en de zon en de schaduw, werd het tijdstip van de dag bepaald. 

Klokken en kalenders

Naast de klokken zijn er ook allerhande kalendersystemen ontstaan. De meeste hebben een jaar van ongeveer 365 dagen, verdeeld over 12 maanden, met elk zo’n 30 dagen. Omdat ze allemaal gebaseerd zijn op de zon, maan en sterren (dat wat iedereen kon zien) lijken ze op elkaar. We noemen de tijd waarin de aarde ronde de zon draait een jaar en de tijd waarin ze om haar eigen as draait een dag. De maand is de tijd tussen twee nieuwe manen. Toch duurt het rondje om de aarde niet precies 365 dagen maar 365,2421875 dagen. Lastig voor kalenders als we de ‘echte’ tijd gelijk houden. Daarom hebben we de schrikkeldagen. Overigens klopt het dan nog niet want we 97 in plaats van 100 schrikkeldagen per 400 jaar.

De eerste nauwkeurige klok

Door de eeuwen heen ontstond een behoefte om de tijd nauwkeuriger bij te houden. In de middeleeuwen ontstaan de eerste mechanische klokken, die met behulp van tandwielen vrij regelmatig kunnen tikken. In de zeventiende eeuw ontwikkelt Christiaan Huygens manier om die klokken nog nauwkeuriger te maken, de slingerklok. Toch blijkt ook deze iets af te wijken, zo’n tien seconden per dag. Om de tijd nóg preciezer te kunnen bepalen, ontstaat een heel nieuwe manier van tijdmeting: de atoomklok die de tijd meet op basis van de trilling van atomen. Deze atoomklokken worden tegenwoordig gebruikt navigatiesystemen en computers.

Tijdzones

Heb jij een prachtige wandklok van Sweetlivingshop.nl en heeft je vriendin in Australië er ook een, dan staan deze klokken niet gelijk. En eigenlijk is ook in Nederland niet overal de tijd gelijk. Toch zou dat onhandig zijn waardoor we in landen met dezelfde tijd rekenen. Gezien de aarde in 24 uur om haar as draait, zijn bij het instellen van de tijdszones de meridianen het uitgangspunt. Daarmee werd de aarde in 1884 in 24 partjes verdeeld. Elk partje met een uur tijdsverschil tussen de tijdzones. Zo is het, eigenlijk hele chaotische tijdperk, in de praktijk een stuk overzichtelijker. Hoewel er in de VS nog steeds zes verschillende tijdzones bestaan en in het bijna net zo uitgestrekte China er maar één is.